Η Ιστορία του Eλληνικού Σχολείου

Σήμερα, στο μάθημα της Ευέλικτης Ζώνης ασχοληθήκαμε με την ιστορία του σχολείου. Αφού χωριστήκαμε σε ομάδες, αναλάβαμε και από μια διαφορετική εποχή. Μελετήσαμε πηγές, είδαμε βίντεο και παρουσιάσαμε στους συμμαθητές μας όσα μας έκαναν εντύπωση...

1.    Κλασική περίοδος 7ος -320 π.χ.

Όταν το αγόρι γινόταν επτά χρόνων άρχιζε να πηγαίνει στο σχολείο μαζί με έναν ηλικιωμένο έμπιστο δούλο που καθόταν μαζί του τις ώρες του σχολείου και επίσης του δίδασκε καλούς τρόπους. Τα μαθήματα άρχιζαν νωρίς το πρωί και συνεχίζονταν ως το απόγευμα με μία μικρή διακοπή για φαγητό. Το πρόγραμμα του σχολείου περιελάμβανε ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, μουσική, ποιήματα, τραγούδια, χορό και γυμναστική.

Έγραφαν πάνω σε ξύλινες πλάκες αλειμμένες με κερί, χρησιμοποιώντας μυτερό εργαλείο. Έγραφαν επίσης και σε παπύρους με μελάνι και για πένα είχαν ένα καλάμι. Όταν μάθαινε ο μαθητής να διαβάζει και να γράφει, αποστήθιζε στίχους από τα Ομηρικά Έπη. Για το μάθημα της αριθμητικής τα παιδιά χρησιμοποιούσαν στην αρχή τα δάκτυλά τους, τον άβακα και αργότερα τον πυθαγόρειο πίνακα.
Το μάθημα της μουσικής ήταν βάση της εκπαίδευσης. Οι αρχαίοι Αθηναίοι δεν μπορούσαν να θεωρήσουν έναν άνθρωπο μορφωμένο αν δεν ήξερε μουσική. Τα παιδιά μάθαιναν να παίζουν μουσικά όργανα και γινόταν επίσης μάθημα τραγουδιού και χορού.
Σχολές:

·         Aκαδημία του Πλάτωνα
Ο Πλάτων συνιστούσε στους νέους σπουδάζουν τους μαθηματικούς κλάδους πριν φοιτήσουν στην σχολή του.

·         Ρητορική σχολή του Ισοκράτη
Ο Ισοκράτης θεωρούσε απαραίτητη τη σπουδή της γεωμετρίας, αστρονομίας και διαλεκτικής σ’ ένα σχολείο.

·         Λύκειο του Αριστοτέλη όπου ο Αριστοτέλης δίδασκε :
α) Γραμματική , ρητορική, διαλεκτική και
β) Αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία, μουσική

·          Σχολή του Πυθαγόρα, στην οποία διδάσκονται: μαθηματικά, αστρονομία, μουσική, φιλοσοφία.

Ονόματα Ομάδας:Μανώλης, Μαριάνθη, Κωνσταντίνος, Μπάμπης, Σταυρούλα

Παρουσίαση:

Η πρώτη ομάδα παρουσίασε σκηνές από την καθημερινή ζωή ενός νέου στο σχολείο των κλασσικών χρόνων. Μοίρασαν ρόλους και δραματοποίησαν σκηνές. Οι διάλογοι ήταν φανταστικοί και στηρίζονταν σε όσα διδάχτηκαν.

Γραμματιστής: δίδασκε ανάγνωση, αριθμητική και γραφή. Συνήθιζε τα παιδιά να απομνημονεύουν και να απαγγέλλουν ποιήματα μεγάλων ποιητών, από τα οποία οι μαθητές αντλούσαν συμβουλές, διδάγματα και πρότυπα που ήθελαν να μιμηθούν.

Κιθαριστής: δίδασκε τραγούδι, αλλά και την τέχνη του αυλού, της κιθάρας και της λύρας. Η μουσική είχε σπουδαία θέση στην εκπαίδευση των νέων.

Παιδοτρίβης: αναλάμβανε την εκγύμναση των νέων στην «παλαίστρα», ένα τετράγωνο γήπεδο περιτριγυρισμένο από τοίχους. Οι Αθηναίοι στόχευαν στη σύζευξη υγιούς ψυχής και υγιούς σώματος («νοῦς ὑγιὴς ἐν σώματι ὑγιεῖ»).

Παιδαγωγός: Δεν είχε τη σημασία που έχει σήμερα η λέξη. Ο ρόλος του ήταν μόνο συνοδευτικός: ήταν δούλος που συνόδευε το παιδί στους περιπάτους και αργότερα στο σχολείο, το συμβούλευε και επέβλεπε τη μελέτη των μαθημάτων του και τη συμπεριφορά του.

2.    Ελληνιστική περίοδος 323-30 π.Χ.

Η εκπαίδευση οργανώνεται σε 3 διαδοχικές βαθμίδες και λάμβανε την μορφή που έχει σήμερα.
Το πρόγραμμα της στοιχειώδους εκπαίδευσης περιλάμβανε: ανάγνωση, γραφή, απομνημόνευση, αριθμητική, μουσική και γυμναστική.
 

‘Όπως και παλαιότερα, πλαίσιο της πρώτης (προσχολικής) αγωγής παραμένει η οικογένεια.

Η στοιχειώδης εκπαίδευση, για τα παιδιά ηλικίας 7 έως περίπου 14 ετών, γίνεται κοινό αγαθό και για τα δύο φύλα (αγόρια και κορίτσια), αν και τα σχολεία εξακολουθούν να είναι ιδιωτικά και η φοίτηση προαιρετική.

«Η σωματική τιμωρία των μαθητών ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο. Την παρακολουθούμε στη γνωστή τοιχογραφία της Πομπηίας που εικονίζει σχολικές σκηνές, στο μίμο του Ηρώνδα “Διδάσκαλος”, όπου ο δάσκαλος Λαμπρίσκος δέρνει με το λουρί έναν αμελή μαθητή.

Μέση εκπαίδευση Από τον Αριστοτέλη πληροφορούμαστε ότι μετά τα δεκατέσσερα χρόνια οι μαθητές έστρεφαν τη δραστηριότητα τους για τρία χρόνια «άλλοις μαθήμασι», χωρίς να αναφέρει ποια είναι αυτά τα μαθήματα

Ανώτατη εκπαίδευση–  Όταν η Αλεξάνδρεια τον 3ο αιώνα π.Χ. γίνεται η πρωτεύουσα του Ελληνισμού, έχουμε τη διαμόρφωση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Ο Πτολεμαίος ο Α’ ίδρυσε μια πραγματική Πανεπιστημιούπολη με το Μουσείο (ίδρυμα αφιερωμένο στις Μούσες) και τη Βιβλιοθήκη της. Υπήρχαν αίθουσες παραδόσεων, εργαστήρια ανατομίας, αστεροσκοπείο, ζωολογικός και βοτανικός κήπος.

Παρουσίαση: Φτιάχνω ένα πάπυρο.

 Υλικά :

Λαδόκολλα,

2 ξύλινα καλαμάκια

Κόλλα

Κορδέλα

Πως να το φτιάξεις
– Γράψε πάνω στην λαδόκολλα. Φρόντισε το κείμενο να είναι  στο κέντρo και με κάποιο περιθώριο από το πάνω και κάτω άκρο.
– Κόψε τα καλαμάκια στο μήκος της κόλλας αφήνοντας περίπου 1 επιπλέον εκατοστό.
- Βάλε λίγη κόλλα στην πάνω άκρη του χαρτιού. Το πλάτος της γραμμής της κόλλας θα πρέπει να είναι τόσο όσο η περιφέρεια από τα καλαμάκια. Τοποθέτησε ένα καλαμάκι πάνω στην κόλλα και τυλίξέ το. Κράτησε το στη θέση αυτή για μια στιγμή, μέχρι να σταθεροποιηθεί.
– Τυλίγουμε την γύρω από τα καλαμάκια, από τα δύο άκρα προς το κέντρο, μέχρι να συναντηθούν στη μέση.
– Δέσε μια κορδέλα γύρω από το κέντρο της.

Ονόματα: Ελισάβετ, Ελπίδα, Μαριάννα, Φωτεινή, Δήμητρα

3.    Βυζαντινή περίοδος

Η εκπαίδευση στο βυζάντιο ήταν προσανατολισμένη στο Ελληνοχριστιανικό ιδεώδες και είχε 3 βαθμίδες.

Στο βυζαντινό σχολείο

Οι αίθουσες των σχολείων ήταν στενές και είχαν μικρά παράθυρα. Οι μαθητές κάθονταν σε ξύλινους πάγκους, σε χαμηλούς σκίμποδες, σταυροπόδι στο πάτωμα και συχνά όρθιοι. Ο γραμματιστής στήριζε τα βιβλία του σε αναλόγιο. Τα παιδιά έβαζαν τα σύνεργά τους σε ένα μικρό υφασμάτινο σάκο, το μάρσπιπο. Συνηθισμένο αναγνωστικό ήταν το ψαλτήρι. Έγραφαν πάνω σε πλάκα και έσβηναν μ΄ ένα μικρό σφουγγάρι. Εκτός από τις πέτρινες πλάκες υπήρχαν κι άλλες αλειμμένες με κερί. Σ΄ αυτές έγραφαν με μυτερό καλάμι. Στις μεγαλύτερες τάξεις έγραφαν με μελάνι πάνω σε παπύρους, σε περγαμηνές και σε χαρτί, από το 10^οαιώνα και μετά.

• Τα διδασκόμενα μαθήματα ήταν: ανάγνωση, γραφή, στοιχειώδης αριθμητική, γραμματική, θρησκευτικά, ελληνοκλησιαστικοί ύμνοι, μυθολογία συνδυασμένη με ιστορία.
Οι μικροί μαθητές (μετά τα έξι ή επτά χρόνια) μάθαιναν την προπαιδεία και τα πρώτα γράμματα. Οι Αισώπειοι μύθοι χρησιμοποιούνταν από τους Βυζαντινούς στην εκπαίδευση .

Στα σχολικά μαθήματά των Βυζαντινών περιλαμβανόταν η μελέτη αρχαίων τραγωδιών (π.χ. Πέρσες, Προμηθέας Δεσμώτης και Επτά επί Θήβας του Αισχύλου,  Οιδίπους Τύραννος, του Σοφοκλή, καθώς επίσης και κωμωδίες του Αριστοφάνη (Πλούτος, Νεφέλες,Βάτραχοι), αποσπάσματα από τον Ησίοδο, ορισμένοι διάλογοι του Πλάτωνα, κείμενα του Ξενοφώντα και άλλων.

• Το πρώτο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη από το Μέγα Κωνσταντίνο και ονομάστηκε πανδιδακτήριο. Στις σχολές του εκτός της γραμματικής, φιλολογίας, ρητορικής, φιλοσοφίας, διδασκόταν το δίκαιο, η γεωμετρία, η αστρονομία, οι φυσικές επιστήμες και αργότερα η ιατρική.

Λεξιλόγιο

Σκίμποδας = χαμηλό σκαμνί

Αναλόγιο = στήριγμα με μία, δύο ή τέσσερις επιφάνειες που μπορούν να περιστρέφονται και όπου τοποθετούνται τα βιβλία ανοιγμένα
Γραμματιστής = ο δάσκαλος των πρώτων γραμμάτων

Ψαλτήρι = εκκλησιαστικό βιβλίο με συλλογή ψαλμών

Πάπυρος = φύλλο για γραφή που παράγονταν στην αρχαιότητα από το φυτό πάπυρος

Περγαμηνή = επεξεργασμένο δέρμα μικρού ζώου

Παρουσίαση:Τα σχολικά των μαθητών της βυζαντινής περιόδου και τα σχολικά των μαθητών σήμερα.

Ονόματα: Άγγελος, Βασίλης, Ηλίας, Θανάσης, Θοδωρής

4.    Περίοδος Τουρκοκρατίας

• Τον 17ο αιώνα παρατηρείται μια αναγέννηση της παιδείας στην υπόδουλη Ελλάδα, ίσως ως αντανάκλαση εκείνης στην Ευρώπη.
• Για την στοιχειώδη εκπαίδευση λειτούργησαν σχολεία σε πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά, μοναστήρια και ερημοκλήσια. Τα διδασκόμενα μαθήματα είναι ανάγνωση, γραφή μητρικής γλώσσας, αριθμητική, χριστιανική κατήχηση και εκκλησιαστική μουσική.
• Στη μέση τα μαθήματα χωρίζονται στο κύκλο των «Πρωτόπειρων» που διδάσκονται τα «γραμματικά» (γραμματική και Συντακτικό της αρχαίας Ελληνικής) και στο κύκλο  « της κυκλοπαίδειας μαθήματα» που είναι αρχαία Ελληνικά (έργα κλασικά και χριστιανικά), ρητορική και λογική.

Στις ανώτερες σχολές (Πατριαρχική ή Μεγάλη σχολή του γένους, Αθωνιάδα Ακαδημία, Ακαδημία Κέρκυρας,) οι νέοι σπούδαζαν κλασικούς και εκκλησιαστικούς συγγραφείς, μαθηματικές και φυσικές επιστήμες όπως είχαν διαμορφωθεί στις ευρωπαϊκές χώρες.

Απελευθέρωση

Όταν η Ελλάδα ελευθερώθηκε και ανέλαβε ο Καποδίστριας (1827), το εκπαιδευτικό πρόβλημα, αντιμετωπίστηκε με αρκετή σοβαρότητα και δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στο διδακτικό προσωπικό.
α) Χωρισμός της Εκπαίδευσης σε δημοτική, μέση και ανώτερη και
β) Ίδρυση σε κάθε επαρχιακή πρωτεύουσα ενός αλληλοδιδακτικού και ενός ελληνικού σχολείου.

Στα χρόνια του Όθωνα στην Ελλάδα το δημοτικό έγινε επτατάξιο και η φοίτηση δωρεάν και υποχρεωτική.

Η αλληλοδιδακτική μέθοδος εφαρμόστηκε και συνεχίστηκε και σ’ αυτή την περίοδο. Στο δημοτικό σχολείο τα διδασκόμενα μαθήματα ήταν Κατήχηση, στοιχεία της Ελληνικής ,ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, γραμμική ιχνογραφία, μουσική και όπου ήταν δυνατόν στοιχεία γεωγραφίας, Ελληνικής ιστορίας και από τις φυσικές επιστήμες τα αναγκαία.
Η μέση εκπαίδευση περιλάμβανε τα Ελληνικά σχολεία και τα γυμνάσια. Όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση το 1837 άρχισε να λειτουργεί το Πανεπιστήμιο του Όθωνος με τους 52 μαθητές : 8 Θεολογία , 22 Νομική, 4 Ιατρική, 18 φιλοσοφική και με 57 τακτικούς ακροατές.

Αλληλοδιδακτικό Σχολείο στην Ελλάδα : Το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο χωριζόταν σε οκτώ τάξεις (κλάσεις), και ο δάσκαλος επέλεγε τους ικανότερους µαθητές αλλά και τους εξυπνότερους για να τον βοηθήσουν στη διδασκαλία. Οι µαθητές κατατάσσονταν σε κάθε τάξη µε βάση τις γνώσεις τους και την πρόοδό τους σε κάθε µάθηµα. Μπορούσαν, δηλαδή να ανήκουν σε µία ή περισσότερες τάξεις (κλάσεις), π. χ. µπορούσε ο µαθητής να παρακολουθεί Γραµµατική στην 4 κλάση και Αριθµητική στην 6 κλάση, δηλαδή πήγαιναν από κλάση σε κλάση κατά µάθηµα.  Ο αριθµός των κλάσεων ήταν διαφορετικός για τα διάφορα µαθήµατα. Για την Ανάγνωση, τη Γραφή και την Αριθµητική είχαν δηµιουργηθεί 8 κλάσεις.

Παρουσίαση : Την επόμενη ώρα είχαμε  Μαθηματικά! Έτσι οι  μαθητές ανέλαβαν να  διδάξουν τους συμμαθητές τους. (Φυσικά! Οργάνωσαν  από πριν ποιο θα είναι και έκαναν την απαραίτητη προετοιμασία!)

Ονόματα: Αντώνης, Δημήτρης, Νικηφόρος, Στρατής

Νεότερα Χρόνια .    (1830-1880)

Παρακολουθούμε το βίντεο : τα σχολικά μας Βιβλία (YouTube).

Η δημοτική εκπαίδευση ήταν επταετής και υποχρεωτική.

Τα θρανία και ο πίνακας

Τα θρανία παλιά ήταν ξύλινα. Το κάθισμα και ο πάγκος ήταν κολλημένα. Το κάθισμα ήταν σαν παγκάκι. Σε κάθε θρανίο καθόντουσαν πολλοί μαθητές μαζί. Οι μαθητές ήταν υποχρεωμένοι να παρακολουθούν με σταυρωμένα χέρια το μάθημα και να σηκώνονται όρθιοι όταν εξετάζονται. Ακόμη, έπρεπε να φέρνουν ένα ξύλο κάθε μέρα για τη σόμπα της τάξης.

Ο αριθμός μαθητών ήταν  μεγάλος και η δασκάλα μόνο μία.

Δάσκαλος

Ο δάσκαλος παλιά ήταν αυστηρός. Χρησιμοποιούσε τη βέργα για να τιμωρήσει τους μαθητές που έκαναν αταξίες ή δε μελετούσαν τα μαθήματά τους. Ο δάσκαλος, όταν έκανε μάθημα, καθόταν στην έδρα. Ήταν ένα ξύλινο τραπέζι. Πάνω στην έδρα υπήρχε το μελανοδοχείο, η πένα, τα βιβλία του δασκάλου, η βέργα και ένα βάζο με λουλούδια. Η έδρα ήταν πάνω σε ένα ξύλινο βάθρο. Το βάθρο υπήρχε για να είναι ο δάσκαλος πιο ψηλά και να βλέπει καλύτερα όλους τους μαθητές.

Η μαθητική ποδιά

Οι μαθητές ήταν υποχρεωμένοι να πηγαίνουν στο σχολείο φορώντας συγκεκριμένο ρούχο, τη μαθητική ποδιά. Η μαθητική ποδιά είχε μπλε χρώμα. Η ποδιά των κοριτσιών ήταν σα ρόμπα που έκλεινε μπροστά με κουμπιά. Στη μέση υπήρχε ένα λεπτό ζωνάκι και είχε άσπρο δαντελένιο γιακά. Επίσης στα μαλλιά τους φορούσαν μπλε ή άσπρη κορδέλα. Τα αγόρια φορούσαν και αυτά ποδιά σε μπλε χρώμα που ήταν σαν μπουφάν και έκλεινε με φερμουάρ

Η πλάκα και το κοντύλι

Η πλάκα ήταν ένα μικρό μαύρο πινακάκι και το κοντύλι ήταν σαν μία κιμωλία. Τα μικρά παιδιά έγραφαν πάνω στην πλάκα με το κοντύλι γράμματα και λέξεις και έκαναν πράξεις. Η πλάκα γύρω-γύρω είχε ένα ξύλινο πλαίσιο. Πάνω στο πλαίσιο ήταν δεμένο με σκοινάκι ένα σφουγγάρι, σπόγγο το έλεγαν, για να σβήνουν.

Παρουσίαση : 1)  Τα παιδιά της ομάδας διαλέξαν ένα κείμενο από τα αναγνωστικό της Β΄Δημοτικού « Κρινολούλουδα» και το διαβάσαν στους συμμαθητές μου.

2) Διάλεξαν και πήραν μια συνέντευξη από έναν γονιό για να μάθουν για τις δικές του αναμνήσεις από το σχολείο. 

Ονόματα: Αγγελική, Δημήτρης, Δημήτρης, Κωνσταντίνα, Σοφία

Συνέντευξη

Πώς ήταν τα μαθήματά σας;

Tα μαθήματά μας ήταν δύσκολα και το λεξιλόγιο μας διαφορετικό.

Πώς ήταν οι αίθουσες σας;

Τα θρανία μας ήταν ξύλινα με πάγκους στους οποίους καθόμασταν και ακουμπούσαμε στην πλάτη του άλλου θρανίου.

Με τι γράφατε;

Γράφαμε με μολύβι, όπως σήμερα, αλλά ήταν πολύ πιο απλά από τα σημερινά. Δεν είχαν σχέδια.

Τόνους είχατε;

Φυσικά, περισσότερους από ότι σήμερα.  Είχαμε οξεία, περισπωμένη, δασεία και ψιλή.